‘Rituelen doen iets wat woorden niet altijd kunnen’
30-05-2025
Toen bestuurder Peter van Dijk begon in het onderwijs, had hij niet kunnen vermoeden hoeveel impact rituelen kunnen hebben op het samenleven op school. Inmiddels is hij overtuigd van hun kracht. “Ik ben rituelen steeds meer gaan waarderen,” zegt hij met een glimlach. “Zeker op een school als De Goudse Waarden, met praktijkonderwijs en vmbo, zie je wat een simpel ritueel kan losmaken.”
Van Dijk legt uit waarom rituelen zo belangrijk zijn: “Sommige mensen zijn heel sterk met taal. Maar voor veel anderen, ook leerlingen, is dat niet vanzelfsprekend. En juist dan zijn rituelen zó waardevol. Ze maken zichtbaar wat je met woorden soms niet kunt zeggen.”
Hij denkt terug aan de allereerste diploma-uitreiking op het praktijkonderwijs van zijn school. “De hele familie komt mee. Soms is het de eerste keer dat iemand in die familie een diploma ontvangt. Dat moment is zó krachtig. Je kunt vijftien keer zeggen: ‘je doet ertoe’, maar zodra je zo’n diploma krijgt, vóél je het ook. Dat is de magie van zo’n ritueel.”
Momenten die blijven hangen
Voor Van Dijk markeren rituelen drie dingen: “Ze geven betekenis aan een overgang, ze laten zien dat je onderdeel bent van een groter geheel, er waren mensen vóór jou, en er komen mensen na jou, en ze maken een moment betekenisvol, ook als je zelf nog niet precies weet waarom.”
Hij herinnert zich zijn eigen schooltijd: “In vijf gymnasium gingen we naar Rome, mijn eerste keer buiten de Benelux. Maar ook mijn diploma-uitreiking bleef me bij. De conrector sprak me persoonlijk toe. In een tijd waarin je weinig direct contact had met je mentoren, voelde dat groots. Je wordt gezien. Dat vergeet je nooit meer.”
Dagopeningen en kaarsjes branden
Ook in het dagelijks schoolleven spelen rituelen een rol. Neem de dagopeningen op De Goudse Waarden. “Een kort moment om thuis af te sluiten en samen de schooldag te beginnen. Soms zit er een klein gebaar in, iets actiefs. Leraren delen iets dat hen raakt: een Bijbelverhaal, een gedicht, iets persoonlijks. Niet om leerlingen iets op te leggen, maar om samen stil te staan, even te voelen wat er leeft.”
De school zoekt ook actief naar verbinding in een religieus diverse gemeenschap. Zo is er een gebedsruimte met symbolen van verschillende geloven. Van Dijk: “In het begin werd daar weinig gebruik van gemaakt. Maar rondom Allerzielen begonnen we met het branden van kaarsjes: heel laagdrempelig. Voor iemand die ziek is, overleden, of het moeilijk heeft. Er stond meteen een rij. Zó mooi om te zien. Ook was er ruimte om met een docent te praten. Dan laat je als school zien: emoties horen erbij, ook op school.”
Een muur vol wijsheid
Niet alleen leerlingen, ook medewerkers worden opgenomen in de rituele cultuur van De Goudse Waarden. Vertrekt er iemand? Dan krijgt diegene een eigen tegel, met een persoonlijke wijsheid. “Of je nu één jaar of tien jaar bij ons hebt gewerkt, iedereen krijgt er één,” vertelt Van Dijk trots. “Die tegels worden ingemetseld in een muur: het symbool voor de school die we samen bouwen.”
Sommige oud-collega’s komen later terug om te kijken of hun tegel er nog hangt. “Dat zegt echt iets. Je hoorde erbij, en dat blijf je ook. Je bent een stukje van wie wij zijn.”
Nieuwe veters, nieuwe start
De overstap van basisschool naar middelbare school? Volgens Van Dijk eveneens een cruciaal moment voor elke leerling. Daarom maakt De Goudse Waarden daar echt iets bijzonders van. “Nieuwe leerlingen krijgen veters in de schoolkleur. Als symbool: wij zijn met elkaar verbonden. Samen vormen we deze school. Ouders en kinderen tekenen samen een belofte, en we toosten op het begin. Dat werkt zoveel beter dan alleen maar een reglement ondertekenen.”
En ook na iemands carrière blijft verbinding belangrijk. Gepensioneerden coachen bij De Goudse Waarden de nieuwe generatie docenten. “Zo hebben zij een zachte landing, en profiteren wij van hun ervaring. Je laat zien: je blijft waardevol, ook na je afscheid.”
Een gemêleerd gezelschap
De Goudse Waarden is een diverse school. Op het praktijkonderwijs is zo’n 90% van de leerlingen islamitisch, op havo/vwo is dat ongeveer 15%. Van Dijk: “Wij zijn een christelijke school, dus iedereen is welkom.” Het samenleven in een cultureel diverse samenleving wordt dan ook hoog op de agenda gezet. Met andere scholen in de omgeving (waaronder een reformatorische school) worden gezamenlijke projecten opgezet, zoals een soort ‘puberruil’. “Leerlingen komen bij elkaar thuis, eten mee, leren andere werelden kennen. Spannend, maar ook ontzettend leerzaam in deze tijd.”
Van Dijk sluit af met een overtuiging die hem dierbaar is: “De cultuur van de school is belangrijker dan welk systeem dan ook. Je moet een plek zijn waar mensen zich veilig en gezien voelen. Dáár gaat het om. Rituelen helpen om dat zichtbaar en voelbaar te maken.”
Bron: Verus
« Terug naar het overzicht